گزارش کارآموزی بررسی جامع اسانسگیری

گزارش کارآموزی بررسی جامع اسانسگیری

گزارش کارآموزی اسانسگیری در ۱۲۷ صفحه ورد قابل ویرایش

«فهرست مطالب»

عنوان صفحه

مقدمه ۱

معرفی ۳ گیاه ۴

۱- اوکالیپتوس ۵

۲- اکلیل ۲۰

۳- بابونه ۳۶

انواع بابونه ۵۳

بابونه کبیر ۵۴

بابونه رسمی ۶۶

بابونه وحشی ۷۲

بابونه رومی ۸۳

بابونه زرد ۸۹

فصل دوم ۹۱

اسانسها ۹۲

تقطیر ساده ۱۰۱

شیمی اسانسها ۱۰۵

آشنایی با انواع مبرد ۱۱۰

انواع کلونجر ۱۱۲

تقطیر با بخار آب ۱۲۵

تقطیر با آب و بخار ۱۲۸

سوکسله ۱۲۹

اسپکتروفتومتر ۱۳۰

بازیافت کلروفرم ۱۳۷

کاربرد اسانس ۱۴۰

عوارض جانبی ۱۴۴

جدول کارهائی که در این دوره انجام شده ۱۴۷

منابع

مقدمه

معلوم نیست دقیقا از چه زمانی گیاهان به عنوان دارو مورد استفاده انسان قرار گرفته اند. مسلما اطلاعات مربوط به اثرارت و خواص داروئی گیاهان از زمانهای بسیار دور به تدریج بدست آمده، سینه به سینه منتقل گشته، به طور ضمنی با آداب و سنن قومی نیز در آمیخته، سرانجام با زحمت زیاد و از طریق تجربه های مدید اهم اثرات و خواص آنها در اختیار نسلهای معاصر قرار گرفته است. طبق برخی سنگ نبشته ها و شواهد دیگر به نظر می رسد مصریان و چینیان در زمره اولین جمعیتهای بشری بوده باشند که فراتر از بیست و هفت قرن قبل از میلاد مسیح از گیاهان داروئی به عنوان دارو استفاده برده و حتی برخی از گیاهان را برای مصرف بیشتر در درمان دردها کشت داده اند. مردم یونان باستان خواص داروئی برخی از گیاهان را به خوبی می دانسته اند. بقراط حکیم بنیانگذار طب یونان قدیم و شاگرد وی ارسطو و دیگران برای استفاده از گیاهان در درمان بیماریها ارزش زیادی قائل بوده اند. آنها علاوه بر استفاده از گیاهان یونان، از گیاهان کشورهای دیگر هم استفاده می برده اند. بعد از اینان، یکی از شاگردان ارسطو به نام «تئوفراست» مکتب «درمان با گیاه» را بنیانگذاری کرد. پس از آن «دیوسکورید» در قرن اول میلادی مجموعه ای از ۶۰۰۰ گیاه داروئی با ذکر خواص درمانی هر یک را تهیه و به صورت کتابی درآورد که این کتاب بعدها سرآغاز بسیاری از مطالعات علمی در زمینه گیاهان مذکور گردید. طوری که مثلا «جالینوس» پزشک معروف یونانی در کارهای خود به کتاب «دیوسکورید» استفاده کرده است.

در قرن هشتم تا دهم میلادی دانشمندان ایرانی؛ ابوعلی سینا؛ محمد زکریای رازی و دیگران به دانش «درمان با گیاه» رونق زیادی دادند و گیاهان بیشتری را در این رابطه معرفی کردند و کتابهای معروفی چون «قانون» و «الحاوی» را به رشته تحریر درآوردند. بعد از آن درمان با گیاه همچنان دنبال گردید. در قرن سیزدهم «ابن بیکار» مطالعات فراوانی در موردخواص داروئی گیاهان انجام داد و خصوصیات بیش از ۱۴۰۰ گیاه داروئی را در کتابی که از خود به جان گذاشته، یادآور شد.

پیشرفت اروپائیان در استفاده داروئی از گیاهان در قرن هفده و هجده ابعاد وسیعی یافت و از قرن ۱۹ کوششهای همه جانبه ای جهت استخراج مواد موثره از گیاهان داروئی و تعیین معیارهای معینی برای تجویز و مصرف آنها شروع شد. بطوری که کوششهای آن زمان تا به امروز هم ادامه یافته و در حال حاضر نیز با سرعت هر چه بیشتر به پیش می رود. اکنون با در دست داشتن نتایج آزمایشها و تحقیقات بسیار با کمال اطمینان می توان به تشریح و تفصیل علمی مزایای موجود در ماده موثره گیاهان داروئی در رابطه با انسان و حیوانات پرداخت. حقیقت این است که امروزه درباره روند متابولیسمی تشکیل ماده موثره موجود در گیاهان تحت فرایندهای خاص زیست محیطی و تاثیر ماده موثره مذکور بر انسان و حیوانات اطلاعات بسیار زیادی وجود دارد و روز به روز جنبه های مختلف استفاده از مواد مذکور متنوعتر می گردد. بنابراین نسبت به زمانهای گذشته که تعداد بسیار کمی از گیاهان به عنوان گیاهان داروئی شناخته شده و مورد استفاده قرار می گرفته اند، امروزه رفته رفته بر تعداد این گیاهان افزوده گشته و جنبه های مختلف استفاده از آنها نیز گسترده تر از پیش گردیده است. باید دانست که اگرچه برخی از گیاهان در زمانهای گذشته به عنوان گیاهان داروئی مورد استفاده قرار می گرفته اند ولی ممکن است اکنون، با توجه به بررسی های روز، به عنوان «گیاه داروئی» مد نظر نبوده و تقریبا کنار گذاشته شده باشند. به عکس امروزه گیاهان جدید بسیاری به جرگه گیاهان داروئی وارد شده و زمینهای زراعی وسیعی نیز به کشت آنها اختصاص یافته است.

موطن اصلی اوکالیپتوس

قاره استرالیا، در حدود هفت میلیون و هفت صد هزار کیلومتر مربع وسعت دارد، موطن اصلی اوکالیپتوس را تشکیل می دهد. علاوه بر آن جنس اوکالیپتوس در جزایر تاسمانیا، پاپوا، بریتانیای جدید، ایرلند جدید، تیمور و جاوه انتشار دارد.

بیش از ۶۰۰ گونه و تعداد زیادی وارتیه تاکنون در این نواحی شناخته شده است.اوکالیپتوس در ۹۵% از جنگلهای استرالیا انتشار دارد و در حدود ۴/۳ از کل رستنیهای آنرا تشکیل می دهد. ضمنا در قسمت اعظم مناطق غیر جنگلی این قاره نیز کشت و توسعه یافته است. آب و هوای استرالیا به شرح زیر طبقه بندی کرد:

۱) نواحی مرکزی و غربی: دارای آب و هوای بیابانی با باران خیلی کم و اتفاقی است.

۲) نواحی شمالی: دارای آب و هوای تروپیکال با بارندگی تابستان

۳) نواحی شرقی و ایالت ویکتوریا: بارندگی یکنواخت و ملایم

۴) نواحی جنوبی بلافاصله بعد از نواحی مرکزی: نیمه حاره با تابستان خشک و بارندگی نادر زمستانی، نامنظم و کم

۵) نواحی کاملا جنوبی: آب و هوای مدیترانه ای با بارندگی زمستانه

انتشار اوکالیپتوس در جهان

تاریخ کشت اوکالیپتوس در جهان و شناخته شدن آن برای کشورهای مختلف دنیا و جنگل کاری آن در جنوب اروپا و شمال آفریقا، بیش از ۱۷۰ سال پیش آغاز گردید. سهولت کشت و ازدیاد، سرعت رشد و سایر مزایای آن سبب شد که به سرعت به نقاط مختلف جهان انتشار یافته و در بسیاری از کشورها تربیت شود. امروزه کشت اوکالیپتوس در اقتصاد بسیاری از کشورها نقش بزرگی بازی می کند. به نظر می رسد اولین بار در سال ۱۸۰۴ بود که بذر اوکالیپتوس از استرالیا به خارج حمل شد. بذر گونه E.globulus به مقصد پاریس بود که در سال ۱۸۱۰ در پارک شاتو مالمزون کاشته شد و در حوالی سال ۱۸۲۳ در نواحی آندشیلی اقدام به جنگلهای اوکالیپتوس شد و در ۱۸۲۸ وارد کیپ کولونی گردید. در سال ۱۸۳۰ کشت اوکالیپتوس در ایتالیا آغاز شد ولی به علت انتخاب گونه های نامناسب اغلب درختان در اثر سرمای سخت از بین رفته و فقط چند پایه از گونه E.polyanthemos باقی ماند. در سال ۱۸۴۳ هندوستان اقدام به وارد کردن و کشت اوکالیپتوس کرد، ولی باید آغاز کشت واقعی اوکالیپتوس را در حدود سال ۱۸۵۷ دانست که رامل پس از مسافرتی به استرالیا به توسعه و کشت اوکالیپتوس در پرتغال، کالیفرنیا، شمال آمریکا متداول شد.

پس از مدتی کشورهای برزیل، اسپانیا، پرتغال از چوب و تقطیر برگ آن شروع به بهره برداری کردند.

کشت درختان اوکالیپتوس به منظور تولید مواد فرار یا روغنهای اصلی در کنار دریای سیاه قفقاز، در اواسط قرن اخیر آغاز شد.

مشخصات کلی

اوکالیپتوس درختی است بزرگ و در شرایط اقلیمی استرالیا موطن خود تا ۱۰۰ متر نیز می رسد. برگهای آن دو جور هستند، برگهای جوان آن به شکل قلب، متقابل، افقی ولی برگهای مسن آن متناوب است. به طور کلی برگهای اوکالیپتوس دایمی، همیشه سبز، ناخزان، داسی شکل، اغلب سبز مایل به کبود و کمی موی است.

درختی است که در اراضی خیلی مطلوب و یا با مصرف آب فراوان رشد سریع خواهد داشت، به همین جهت اغلب برای خشک کردن باتلاقها و با اراضی باتلاقی مالاریاخیز از آن استفاده می شود. تکثیر این درخت از طریق کاشت تخم آن صورت نمی گیرد. ابتدا تخم یابند را که خیلی کوچک و ظریف است در جعبه هائی که خاک آن نرم و خوب تهیه شده می کارند و پس از اینکه نهالهای جوان ۶-۵ برگ دارند آنها را به گلدانهای سبدی یا بامبویی منتقل می کنند. در مناطق حاره انتقال به محل اصلی در فصل باران باید انجام گیرد و در مناطق معتدل ماههای آبان و آذر مناسب است.

درخت اوکالیپتوس در برابر سرما مقاومت ندارد و اغلب ارقام آن اگر مدت طولانی در سرمای کمتر از صفر درجه بماند صدمه می بینند. کما اینکه در شمال ایران تا به حال سرما به این درختان چندین بار صدمه زده است. اوکالیپتوس به شوری خاک نیز حساسیت دارد. این درخت بومی اوقیانوسیه است و جنگلهای وسیعی از آن در استرالیا و تاسمانی می روید و از این مناطق به سایر نقاط عالم گسترش یافته است. در حال حاضر در هندوستان، مراکش و سایر کشورهای افریقایی شمالی جنگلهای وسیعی از اوکالیپتوس ایجاد شده است. در ایران کمتر از یک قرن است که وارد شده و در شمال و جنوب ایران کاشته شده است.

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی ماده عامل و مهم داروئی اوکالیپتوس اسانس آن است که مقدار آن در برگهای E.globulus در حدود ۶ درصد است. در این اسانس در حدود ۷۰ درصد اوکالیپتوس که سینئول و کاژه پرتول نیز گفته می شود وجود دارد. [G.I.M.P]. به علاوه در برگهای آن یک ماده تلخ و یافت می شود. در برگهای اوکالیپتوس گونه E.globulus که در هندوستان روئید و

مورد تجزیه قرار گرفته است. در حدود ۲/۱-۹/۰ درصد اسانس وجود داشته که در این اسانس ۶۲ درصد سینئول، ۲۴ درصد بی تن، مقداری الکل و سبکی ترین یافت می شود [G.I.M.P]. صمغی که از گونه E.globulus گرفته می شود دارای خاصیت ضد باکتری است. اسانس اوکالیپتوس با روش تقطیر از برگهای انواع گونه های اوکالیپتوس گرفته می شود.

مهمترین ترکیب شیمیایی اوکالیپتوس که در طب مصرف داروئی دارد و ماده عامل اصلی آن است ماده اوکالیپتوس است. این ماده یک نوع الکل است که در اسانس بعضی از گیاهان بخصوص در اسانس اوکالیپتوس ، هل، کافور، برگ بو، مورد، اکلیل الجبل، لاوانه و برخی دیگر از گیاهان وجود دارد. اوکالیپتوس مایلی است بی رنگ یا کمی زرد رنگ که در ۱۷۶ درجه سانتی گراد جوش می آید و بوی کافور می دهد.

روغنهای فرار

روغنهای فرار اوکالیپتوس ها از آغاز تمدن، در استرالیا مورد توجه قرار گرفت و از همان وقت یکی از اقلام صادراتی، روغنی بود که از برگهای تقطیر شده اوکالیپتوس بدست می آمد. تعدادی از روغنها که از برگها، استخراج شده بود در معالجه بعضی امراض موثر واقع گردید و مورد توجه داروسازان قرار گرفت، و این امر موجب شد که روغنهای اوکالیپتوس اهمیت تجارتی پیدا کند.

روغنهای اوکالیپتوس بر اساس نحوه استفاده به ۳ گروه اساسی تجارتی تقسیم می گردند:

۱) روغنهای داروئی

۲) روغنهای صنعتی

۳) روغنهای معطر

روغنهای معطر قسمت کوچکی از روغنهای فرار را تشکیل می دهند. در حالیکه روغنهای داروئی و صنعتی تقریبا بطور مساوی قسمت اعظم این تولید را تشکیل می دهند.

۱) روغنهای داروئی

روغن اوکالیپتوس با ۷۰% (سینئول، که یک ماده درمانی مهم محسوب می گردد، می باشند. گرچه بسیاری از گونه های اوکالیپتوس محتوی سینئول هستند، ولی غالب آنها دارای روغنی می باشند که کمتر از ۷۰% سینئول دارد. بنابراین امروزه تعداد محدودی از گونه ها که روغن آنها دارای ۹۰-۷۰ درصد سینئول است در داروسازی مورد توجه و استفاده هستند. ضمنا تعدادی دیگر از اوکالیپتوس ها که دارای ۶۵% سینئول می باشند. مورد استفاده قرار گرفته اند، زیرا بوسیله تقطیر مجدد، سینئول را می توان به بیش از ۷۰% رساند.

۲) روغنهای صنعتی

مهمترین مصرف روغنهای صنعتی، برای ضد عفونی کردن و از بین بردن بوی بد است و در این مورد پی پریتون، منشا مهمی محسوب می شود. زیرا از آن تیمول، مانتول تهیه می گردد.

خواص و کاربرد

بابونه داروئی، بیش از سایر گونه های بابونه مورد بررسی قرار گرفته است. در تمام اروپا بیشتر به عنوان نوشدارو کاربرد دارد. آلمانیها آن را Alles zutraut یعنی «لایق هر چیزی» می نامند، و نقطه مقابل چینی ها در برابر جن سینگ است. گزارش کرده اند که از اسانس بدست آمده بابونه که دارای فعالیت های باکتری کش و ضد قارچی، بویژه بر علیه باکتری گرم مثبت Garm-positive است به دسته ای از باکتریها اطلاق می شود که رنگ گرم را به خود می گیرند و Gandida albicans (گونه ای از قارچهای Candida که در انسان عفونت ایجاد می کنند) می باشد. دم کرده گلهای بابونه با دانستن علائم اثر خواب آور نشان داده شده است. کیسه های (مثل پاکت محتوی چای فوری) بابونه برای بی خوابی، نقرس، سیاتیک، سوء هاضمه و اسهال بکار برده می شود. گفته می شود که بابونه جایگاه ویژه ای نیز در معالجه ناراحتی بچه ها مانند گاز معده، دردهای دندان و تشنج مربوط به دوران کودکی دارد.

در تجربیات داروهای گیاهی و برای مصارف خانگی، از دم کرده (که توسط مایع بر روی گلهای تازه و خشک در آب خیسانده شده تهیه می گردد) آن به عنوان کمک هضم، برای گاز معده، تب، باد شکم، و در اندازه های بزرگ داروئی به عنوان داروهای استفراغ آور استفاده می شود. برای مصارف خارجی، از دم کرده آن به عنوان تحریک یا شستن زخم ها و جراحات به کار برده می شود. از گلها به عنوان ضما در تسکین درد استفاده می گردد. از جوشانده آن که توسط جوشیدن گلها در آب تهیه می گردد، به عنوان عامل ضد انقباض و تشنج استفاده می گردد. از گلهای تازه و خشک بابونه که خیسانده شده اند، روغن تهیه می گردد و برای ۲۴ ساعت در روغن زیتون مخلوط کرده و وقتی روغن را به بدن می مالند برای درد مفاصل و آماس بکار می رود.

از مواد بابونه داروئی برای تهیه پمدهای گندزدا، کرمها و ژلها جهت استفاده در ترک پوست نوک پستانها، برای جراحت لثه ها، محل خارش پوست کلفت شده و پرزدار، التهاب و برای التیام دادن استفاده می شود. از روغنهای فرار بابونه به عنوان داروی ضد نفخ، ضد انقباض و تشنج و تهیه تونیک استفاده می شود. همچنین عصاره بابونه در وسایل آرایشی، تهیه مواد استحمام، درخشندگی موها، شامپوها، کرمهای ضد آفتاب و دهان شوی ها بکار برده می شود. اسانسها به عنوان ترکیب های معطر یا عناصر فعال در صابونها، مواد پاک کننده، کرمها، لوسیونها و مواد معطر بکار برده می شوند.

اسانسها و عصاره ها هر دو جهت مزه و بو در بیشتر غذاهای اصلی، به علاوه در آبجوهای الکلبی (در تلخی vermonth شراب شیرین افسنطین، Benedicitine نوعی کیناک مقوی) آبجوهای غیر الکلی، دسرهای منجمد لبنی، شیرینی ها، طباخی ها، ژله ها و فرنی ها بکار برده می شوند. تنتورها اجزاء اصلی شیمیایی مشابه با روغنها را در بردارند. آنها بوسیله الکل استخراج می گردند، و نباید نزدیک چشم استعمال گردند.

ترکیب کامازولن محصولی مصنوعی است که در طی تقطیر با آب از ترکیب نوع guajane سزکوئی ترپن لاکتون از ماتریسین تشکیل یافته است. منابع ترکیبهای غیر طبقه بندی شده از اسانس بابونه به وسیله همان روشها تجزیه گردیده اند. Adam و همکارانش در سال ۱۹۸۸ گزارش کرده اند که کربن ۱۳ مطلق زیادی از اتمهای کربن ترکیب Bisabolo oxide A و ترکیب Chamazulen رابطه ای مشابه دارند، و خصوصیات طبقه بندی معلوم بودند. بدیهی است که هر دو سزکوئی مشتقی از همان اتحاد بیوسنتز هستند. نظر به اینکه مرحله جوانه زنی بابونه در بیوسنتز سزکوئی ترپن در مرحله چرخش از ماده تشکیل دهنده جسم جدید سزکوئی ترپن کلی فارتریل دی فسفات (FPP) تشکیل یافته اند. بنابراین خصوصیات طبقه بندی را می توان سطحی از فارنزیل دی فسفات (FPP) مورد بحث قرار داد.

خواص – کاربرد

از گلهای خشک آن به عنوان ضد اسپاسم برای تسکین تب مصرف می شود و تنطور آن حشره کش است. در دورانی در اروپا بخصوص در بازار لندن به عنوان داروی پیش گیری طاعون عرضه می شده و مصرف می شده است. گلهای گیاه بابونه کبیر از نظر طبیعت طبق رای حکمای طب سنتی خیلی گرم و خشک است و از نظر خواص معتقدند که گرم کننده قوی، باز کننده گرفتگی ها و انسداد مجاری کبد، دهانه عروق، رقیق کننده خون غلیظ در مثانه و تحلیل برنده ورم رکتوم می باشد. ترشح ادرار و عرق را زیاد می کند و قاعده آور است و برای سقط جنین موثر می باشد. سنگ مثانه را خرد می کند، برای درد مثانه، ورم طحال، استسقاء و رفع صدا و درد معده نافع است. بوییدن گل تازه آن خواب آور است و اگر اسراف شود خواب آلودگی ایجاد می نماید. در مورد بی خوابی پیران اگر هر شب بابونه کبیر و جو پوست گرفته را در آب بجوشانند و روغن ایرسا داخل آن نموده و به سر بمالند خواب راحتی می آورد. مالیدن گرد آن برای تقویت طبقات چشم و جلوگیری از کاهش دید چشم و ترمیم جای زخم و رفع آب سفید در چشم مفید است. عده ای خاصیت اکتحال برای رفع آب سفید یا آب مروارید چشم را مختص بابونه صغیر می دانند. خوردن انگشت پیچ آن برای تنگی نفس، سرفه و خونروی از سینه نافع است. آشامیدن ۱۲ گرم برگ خشک آن با سکنجبین و نمک مسهل سودا می باشد و خوردن ۵ گرم آن با سکنجبین برای تقویت اشتها بسیار موثر است.

اگر دم کرده گل آن با عسل خورده شود مدر قوی است و رقیق کننده خون منجمد در مثانه، معده و مسکن دردهای آن می باشد. شیاف آن در مهبل قاعده آور قوی و پاک کننده رحم است. مالیدن آب تازه آن بر بیضه ها، کنج ران و آلت تناسلی مرد برای تقویت نیروی جنسی موثر است. کمپرس آن به این ترتیب که پارچه ای را با آب دم کرده آن خیس کرده روی موضع بگذارند برای رفع پیچیدگی عصب و رفع زهر جانوران سمی مفید است. اسراف در خوردن آن ایجاد سردرد و سنگینی سر می نماید از این نظر باید با سکنجبین و گل نیلوفر خورده شود. مضر دهانه معده است و از این نظر باید با بنفشه و انیسون و سکنجبین خورده شود. مقدار خوراک آن تا ۱۵ گرم است و اگر گل بابونه کبیر یافت نشود برای تمام موارد فوق می توان از بابونه صغیر با دو برابر وزن یعنی تا ۲۰ گرم هر خوراک استفاده کرد. برای این کار ۲۰ گرم گیاه را در ۱۰۰۰ گرم آب جوش دم کرده و یک فنجان قبل از هر غذا می خورند. برای کمپرس ۶۰-۵۰ گرم گیاه را در ۱۰۰۰ گرم آب می جوشانند.

برگ و گل بابونه اثر کرم کشی نیز دارد و در دفع کرمک مفید است چه با مالیدن دم کرده آن در مقعد و چه با خوردن آن. گذاردن ضماد گیاه روی پیشانی برای تسکین سردرد و همچنین در مورد میگرن مفید است. گرد سر شاخه گلدار گیاه و تنطور آن حشره کش است.

همکاری در فروش فایل