بررسی تأثیر فعالیت های عمرانی، اقتصادی اداره جهاد کشاورزی شهرستان کرج بر روند مهاجرت روستاییان

بررسی تأثیر فعالیت های عمرانی، اقتصادی اداره جهاد کشاورزی شهرستان کرج بر روند مهاجرت روستاییان

بررسی تأثیر فعالیت های عمرانی ، اقتصادی اداره جهاد کشاورزی شهرستان کرج بر روند مهاجرت روستاییان

فهرست مطالب
عناوین صفحه
چکیده ۱
فصل اول
۱-۱ مقدمه ۲
۱-۲ مهاجرت کمک به جریان توسعه یا سدی در مقابل آن ۲
۱-۳ بیان مسأله ۴
۱-۴ مروری بر تأثیرات برنامه های عمرانی (۱۳۵۶-۱۳۲۷) در روند مهارجت روستائیان
به شهرها ۶
۱-۴-۱ برنامه اول عمران (۱۳۴۵-۱۳۲۷) ۷
۱-۴-۲ برنامه دوم عمرانی (۱۳۴۴-۱۳۳۱) ۷
۱-۴-۳ برنامه سوم عمرانی (۱۳۴۶-۱۳۴۲) ۷
۱-۴-۴ برنامه چهارم عمرانی (۱۳۵۱ – 1347 ) 8
۱-۴-۵ برنامه پنجم عمرانی (۱۳۵۶-۱۳۵۲) ۹
۱-۵ : اهمیت موضوع ۱۰
۱-۶ : دلایل انتخاب موضوع ۱۲
۱-۷ : تعاریف عملیاتی ۱۳
۱-۷-۱ : روستا ۱۳
۱-۷-۲ : مهاجرت ۱۳
۱-۷-۳ : فعالیت های عمرانی ۱۴
۱-۷-۴ : فعالیت های اقتصادی ۱۴
۱-۷-۵ : واگذاری زمین در روستا ۱۴
۱-۸ : محدوده تحقیق ۱۴
۱-۸-۱ : معرفی اجمال شهرستان کرج ۱۴
۱-۸-۲: موفقیت شهرستان کرج ۱۴
۱-۸-۳ : توسعه و رونق اقتصادی شهرستان کرج ۱۵
۱-۸-۴ : جمعیت شهرستان کرج ۱۶
۱-۸-۵ : وضعیت آب و هوای شهرستان کرج ۱۸
۱-۸-۶ : موقعیت ، حدود و جغرافیایی بخش اشتهارد . ۱۸
۱-۸-۷ : منابع آب بخش اشتهارد ۱۹
۱-۸-۸ : وضعیت آب و هوا ۲۰
۱-۸-۹ : اسامی روستاها بخش اشتهارد . ۲۰
۱-۸-۱۰ : فعالیت اقتصادی روستائیان بخش اشتهارد ۲۰
۱-۹ : محدودیت های تحقیق ۲۱
فصل دوم
۲-۱ : مقدمه ۲۲
۲-۲ : االگوی مهاجرت روستایی در ایران ۲۲
۳-۲-۱ : مهاجرت دائمی ۲۲
۳-۲-۲: مهاجرت فصلی ۲۲
۲-۳ : مهاجرت از بعد مرزهای سیاسی داخلی و خارجی ۲۳
۲-۴: انگیزه مهاجرت داخلی ۲۳
۲-۵ : برخی از علل مهاجرت روستا به شهر ۲۳
۲-۵-۱ : عوامل اقتصادی ۲۳
۲-۵-۲ : علل اجتماعی ۲۴
۲-۵-۳ : علل طبیعی ۲۴
۲-۵-۴ : خدمات عمرانی و زیر ساخت ها ۲۴
۲-۶ : برخی دلایل استقرار بخشی روستائیان ۲۵
۲-۶-۱ : اقتصادی ۲۵
۲-۶-۲ : اجتماعی و روانی ۲۵
۲-۷ : انواع مهاجرت از بعد مکانی ۲۵
۲-۷-۱ : مهاجرت از روستا به شهر ۲۶
۲-۷-۲ : مهاجرت از روستا به روستا ۲۶
۲-۷-۳ : مهاجرت از شهر به روستا ۲۶
۲-۸ : جایگاه امور زیربنایی در توسعه روستایی ۲۷
۲-۹ : تشکیل جهاد سازندگی و توجه به امور ها پس از انقلاب . ۲۸
۲-۹-۱: وظایف و عملکرد جهاد در خصوص راه روستایی . ۳۰
۲-۹-۲ : عملکرد جهاد سازندگی در خصوص آبرسانی ۳۰
۲-۹-۳ : عملکرد جهاد در خصوص برق رسانی روستاها ۳۱
۲-۱۰ : رویکرد های اساسی وزارت جهاد سازندگی ۳۲
۲-۱۰-۱ : توجه به اقشار فقیر روستایی ۳۲
۲-۱۰-۲ : توجه به زیرساخت های روستایی ۳۲
۲-۱۰-۳ : توجه به توسعه روستایی ۳۳
۲-۱۱ : تاریخچه و روند مهاجرت روستائیان شهرها در ایران ۳۳
۲-۱۲ : ابعاد مهاجرت روستائیان به شهرها ۳۵
۲-۱۲-۱ : بعد اول ۳۵
۲-۱۲-۲ : بعد دوم ۳۶
۲-۱۳: سؤالات تحقیق ۳۷
۲-۱۴ : مبانی نظری تحقیق ۳۸
۲-۱۴-۱ : نظریه تفاوت ها یا نظریه جذب و دفع ۳۸
۲-۱۴-۲: نظریه دگرگونی و توسعه ۴۰
۲-۱۴-۳ : نظریه فایده هزینه ۴۱
۲-۱۴-۴ : نظریه درآمد انتظاری ۴۲
۲-۱۵ : مطالعات پیشین ۴۴
۲-۱۵-۱ : سابقه تحقیق در خصوص مشاغل غیر کشاورزی ، ( صنایع روستایی و مهاجرت) ۴۴
۲-۱۵-۲ : سابقه تحقیق در خصوص فعالیت های عمرانی و مهاجرت ۴۶
۲-۱۵-۳ : زمین و مهاجرت . ۴۶
فصل سوم
۳-۱ : مقدمه ۴۸
۳-۲: روش تحقیق و ابزار جمع آوری اطلاعات ۴۸
۳-۳: ابزار جمع آوری اطلاعات ۴۸
۳-۴ : اعتبار و روایی اندازه گیری ۴۹
۳-۵ : روش های جمع آوری اطلاعات ۴۹
۳-۵-۱ : روش پیمایشی ۴۹
۳-۵-۲ : سند پژوهی ۴۹
۳-۶ : جامعه آماری و جمعیت نمونه ۴۹
۳-۷ : تحلیل داده ها ۵۰
۳-۷-۱ : جدول ۵۰
۳-۷-۲ : نمودار ۵۱
۳-۷-۲-۱ : نمودار برداری . ۵۱
فصل چهارم
۴-۱ : مقدمه ۵۲
۴-۲ : توصیف و تحلیل داده ها ۵۲
۴-۲-۱ : شهرک صنعتی و اشتغال و مهاجرت ۵۲
۴-۲-۲ : هیأت ۷ نفره اشتغال و مهاجرت ۸۸
۴-۲-۳ : دامداران اشتغال و مهاجرت ۱۰۹
۴-۲-۴ : تسهیلات و امکانات روستایی و مهاجرت ۱۳۶
فصل پنجم
۵-۱ : نتیجه گیری ۱۴۲
۵-۱-۱ : شهرک صنعتی ، اشتعال و مهاجرت ۱۴۲
۵-۱-۲ : هیأت ۷ نفره اشتغال و مهاجرت ۱۴۲
۵-۱-۳ : دامداران اشتغال و مهاجرت ۱۴۳
۵-۱-۴ : فعالیت های عمرانی و تسهیلات روستایی و مهاجرت ۱۴۳
۵-۲ : پیشنهادات ۱۴۳
۵-۲-۱ : پیشنهادات در خصوص شهرک صنعتی و مهاجرت ۱۴۳
۵-۲-۲ : پیشنهادات در خصوص هیأت ۷ نفره ومهاجرت ۱۴۴
۵-۲-۳ : یشنهادات در خصوص دامداران و مهاجرت ۱۴۴
۵-۲-۴ : پیشنهادات در خصوص عمران و تسهیلات روستایی و مهاجرت ۱۴۵
پیوستها ۱۴۶
چکیده :
پس از انقلاب اقدامات زیادی در خصوص بهبود شرایط زندگی روستائیان و جلوگیری از مهاجرت آنها به عمل آمده است در این راستا فعالتیهای انجام شده توسط اداره جهاد کشاورزی شهرستان کرج در بخش اشتهارد مد نظر قرار گرفت در این تحقیق از روش تمام شماری استفاده گردید و پس از استخراج اطلاعات از پرسشنامه ها و تدوین آنها به این نتیجه رسیدیم که فعالیتهای متنوع اثرات یکسانی بر روند مهاجرت ندارند مثلاً شهرک صنعتی کوثر به مهاجرت پذیری برخی روستاهای اشتهارد کمک کرده است اقدامات هیأت هفت نفره مانع مهاجرت روستائیانی شده است که زمین دریافت کرده اند و اشتغال زائی خوبی برای افراد بی کار ایجاد کرده است . دامدارانی که مجوز بهسازی دریافت کرده بودند نیز اشتغال زائی خانوادگی خوبی را ایجاد کرده اند در ضمن با مقایسه روند مهاجرت در سالهای اخیر و طرح های اجرا شده در سه روستای این بخش این نتیجه حاصل شد که روستائی که طرح های زیادی در آن اجرا شده بود مهاجر پذیر تر بود و روستایی که طرح های کمتری در آن اجرا شده بود مهاجر فرست بود .
با محاسبه خالص مهاجرت روستاهای بخش اشتهارد با فرمول ریاضی به این نتیجه رسیدیم که در مجموع روستاهای این بخش دارای خالص مهاجرت منفی بوده ومهاجر فرست می باشند یعنی با وجود اشتغال‌زایی فعالیت های جهاد مهاجرت از روستاها ادامه یافته‌است و این فعالیت ها نتوانسته تمام روستائیان را منتفع گرداند .
۱-۱مقدمه:
در این فصل به رابطه بین مهاجرت وتوسعه اشاره ای مختصر نموده ایم. سپس بیان مساله را مطرح کرده ایم.
در قسمت بعدی سهم برنامه های عمرانی اجرا شده را قبل از انقلاب به طور مختصر شرح داده ایم تا سهم کم بودجه های عمرانی را به روشنی در زمان قبل از سال ۱۳۵۷ نشان دهیم.
اهمیت موضوع تحقیق نیز در ادامه آمده است پس از آن دلایل انتخاب موضوع را بصورت مختصر بیان نموده ایم.
تعاریف عملیاتی، محدوده تحقیق ومحدودیت های تحقیق از موارد قابل ذکری است که در این فصل گرد آمده است.
۱-۲ مهاجرت کمک به جریان توسعه یا سدی در مقابل آن:
روستا نخستین سکونت گاه بشری وبستر فعالیت های کشاورزی بوده است. به مرور زمان و با گسترش شهرها ساکنان روستاها بدلیل امکانات و زمینه های مناسب اشتغالی که در شهرها وجود داشت به سمت شهرها کشیده شدند.
مهاجرت به شهرها درآفریقا، آسیا وآمریکای لاتین با نرخ بی سابقه ای جریان دارد و دلیل عمده آن رکود اقتصادی در مناطق روستایی بوده است.
اگر با دیدی تاریخی به این موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم با انجام فعالیتهایی که در محیط های روستایی صورت گرفته تغییراتی نیز در این محیط ها ایجاد شده است.مثلا با انجام برنامه اصلاحات ارضی تغییرات متفاوتی در محیط های روستایی مشاهده می شود تجربه اصلاحات ارضی هند نشان داد که فرد روستایی از این اصلاحات سودی نبرده ولی تجربه کشور کره جنوبی موضوع دیگری را نشان میدهد. لذا این تغیرات از کشوری به کشور دیگر متفاوت است.برای بیان بهتر این موضوع به مثال دیگری اشاره می کنیم در کشوری ممکن است احداث راهها وبهبود شبکه سراسری باعث گردد روستائیان به راحتی به محل کار خود رفت و آمد کنندوسکونتگاه خود را تغییر ندهند ولی در کشور دیگر ممکن است باعث کاهش هزینه مهاجرت گردد وروستائیان تشویق به مهاجرت شوند.
عمران روستاها شامل فعالیت هایی از قبیل امور زیربنایی ،خدماتی،فرهنگی و… بوده وبعنوان جزئی از راهبرد توسعه روستایی قابل بررسی است.هدف بنیادین برنامه های توسعه روستایی همبسته بازسازی سبک زندگی روستایی از طریق فراهم آوردن امکانات زیربنایی اجتماعی و فیزیکی در مناطق روستایی است.علت مهاجرت کسانی که به شهر مهاجرت می کنند نه تنها شغل بلکه دسترسی به آموزش درمان ومسکن با کیفیت تر نیز هست لذا بهبود بخشیدن به شرایط زندگی که هدف توسعه روستایی همبسته است،باید تاثیر مهمی در جریان های مهاجرت داشته باشد. بعلاوه عده ای اعتقاد دارند که مهاجرت رشد اقتصادی را تحریک وتقویت می کند که تفکر آنهارا در مدل زیر نشان میدهیم.
حرکت نیروی کار از محیط فعالیتهای روستایی کم بازده به سمت بخش های نوین خدماتی وشهر
افزایش سطح متوسط درآمدها
تحریک رشد اقتصادی
و در نهایت پدیده مهاجرت به توسع کمک می کند چرا که رشد اقتصادی یکی از اجزاء توسعه است.
عده ای دیگر نیز اعتقاد دارند که مهاجرت برای مناطق روستایی وشهری زیان هایی را به دنبال داشته ورفاه اجتماعی را تقلیل داده است. که نحوه تفکر آنها را به شکل زیر نشان می دهیم.
با ازدحام جهت در مناطق شهری به علل مهاجرت (روستایی،سایرکشورها) وافزایش طبیعی جمعیت(افزایش طبیعی جمعیت بومی+جمعیت مهاجر،جمعیت مناطقی که در نتیجه آلودگی مناطق شهری، تمرکز ثروت ودرآمد وسرمایه انسانی، منافع فردی، زیان های وارده به مناطق شهری وروستایی،رفاه اجتماعی. الحاق به شهر جزء مناطق شهری محسوب می شوند و..)
آلودگی مناطق شهری
تمرکز ثروت و درآمد وسرمایه انسانی
منافع فردی
زیانهای وارده به مناطق شهری و روستایی
رفاه اجتماعی
مطالعاتی که در کشورهای مختلف ازقبیل(هند،کره جنوبی ، اندونزی ، ونزوئلا ، تانزانیا ، مالزی ، برزیل ، پاکستان ، لهستان و…)صورت گرفته است نشان می دهند که فعالیت های عمرانی و اقتصادی اثرات مختلفی بر روند مهاجرت داشته برخی از این فعالیت ها مهاجرت را افزایش می دهد و برخی دیگر ان را کاهش می دهند.
۱-۳ بیان مساله:
مطالعات روستایی از دیرباز مورد توجه پژوهشگران متعددی از جمله جامعه شناسان، جغرافی دانان واقتصاد دانان بوده است وهریک با ملاک های خود به روستا ومسایل آن نگریسته اند.
با مطالعه آثار این پژوهشگران می توان استعدادهای مناطق روستایی را شناسایی نمود و از این استعدادها در جهت توسعه روستا بهره برد.
مهاجرت از نقاط روستایی به شهرها واز نقاط کمتر توسعه یافته به نقاط توسعه یافته تر مشکلات خاصی ایجاد کرده ودر بسیاری از کشورها« پدیده مهاجرت» تبدیل با « مشکل مهاجرت »شده است(جوان ،۱۳۸۰)
تهران بصورت یک قطب مهاجرپذیر در قبل از سال ۱۳۶۵ ومهاجرپذیر ومهاجر فرست درسال ۱۳۷۵ ظاهر گردیده است(مقایسه سرشماری های عمومی نفوس ومسکن سالهای ۶۵و۷۵)
تهران بعنوان مرکز سیاسی کشور بیشترین امکانات زیربنایی تولیدی،خدماتی،توزیعی وتسهیلات اجتماعی ودرمانی را در خود جای داده است.بدیهی است در یک نگاه کلی تمرکز اغلب امکانات د رتهران چهره توسعه یافته ای را از آن در ذهن افراد منعکس می سازد. تهران حدود۱۸% مهاجران کل کشور را در دهه ۷۵-۶۵ به سوی خود جلب کرده است. گروه عمده ای از دانشجویان در مراکز بخش دولتی وغیردولتی مشغول به تحصیلند حدود نیمی از اعضاء هیات علمی دانشگاههای دولتی در تهران زندگی می کنند.
از نظر خدمات درمانی = بهداشتی استان تهران به یک سطح استاندارد دست یافته است وبرای هر ۱۰۰۰ نفر ۹/۲ تخت بیمارستانی وجود دارد در حالی که در سطح کشور برای هر هزار نفر ۷۳/۱تخت وجوددارد. از نظر فرصت های اشتغال بویژه در زمینه صنعت ۲/۳۱ درصد کارخانه های بزرگ کشور در استان تهران مستقر شده است.
از نظر امکانات فرهنگی، تفریحی استان تهران در مقایسه با هر کدام از سایر استان های کشور وضعیت بهتری را دارا است(مجله برنامه و بودجه سال س ۱۳۷۶)
حال این سئوال پیش می آید که آیا با ارائه امکانات وخدمات بهتر به روستائیان وتوجه به مبدا (روستا) مهاجرت سیرنزولی خواهد گرفت یا خیر؟
عمران وتوسعه پدیده پیچیده ای است که دلالت بر یک مفهوم کلی می کند که خود ممکن است به عنوان رشد اقتصادی تفهیم گردد ویک مفهوم کیفی که خود میتواند به عنوان ایده خوشبختی وسعادت ورفاه عمومی مردم روستاها ارائه شود.رشد اقتصادی پدیده ای است که بوسیله افزایش درامد ملی ودرآمد سرانه قابل اندازه گیری است. افزایش درآمد سرانه رفاه وخوشبختی مردم را درپی دارد که ارتقاء مردم به استاندارد زندگی بالاتری شاخصه آن است. استاندارد زندگی هم یک تصور پیچیده ای است که اندازه گیری کمی ان مشکل است وشامل عوامل متعدد و مختلفی از قبیل سطح برخورداری مردم از امکانات عمومی مانند غذا، لباس،مسکن،بهداشت،آموزش وپرورش تفریحات سالم امنیت واقناع روحی می باشد.
هدف عمران وتوسعه روستایی به موازات افزایش تولید ودرامد شامل توزیع عادلانه درامد،افزایش اشتغال ،بهداشت ومسکن بهتر، تغذیه بهتر برای همه روستائیان ،توسعه وتعمیم موقعیت های آموزشی برای همه تقویت امور اداره بوسیله خود روستائیان از طریق تعاون وتفاهم، ریشه کن کردن فقر روستایی واعتلای عدالت اجتماعی درسطح روستاها می باشد(عبدالحمید خان،۱۳۴۵)
البته به موضوع فوق ۲ ایراد وارد است.
اولا: عمران وتوسعه روستایی را نمی توان مترادف یکدیگر شمرد زیرا در این صورت به مشکلی بر می خوریم روستاهایی وجود دارد که طرح های عمرانی زیادی در آنها اجرا شده است در حالی که امروزه جمعیت کمی را در خود جای داده اند ویا خالی از سکنه شده اند. لذا طرح های عمرانی هیچ کمکی به فقیرترین وحاشیه ای ترین افراد که در توسعه روستایی بسیار مورد توجه هستند نکرده است (میردامادی،۱۳۸۴)
ثانیا: همیشه افزایش درامد سرانه ملاک خوشبختی مردم نیست.بلکه بایستی برابری در توزیع درآمدهانیز مدنظر قرار گیرد.مثلا ممکن است در کشوری درآمد سرانه بالا باشد ولی دهک هایی بیشترین درآمد را به خود اختصاص داده باشند وبه تعبیر دیگری گروه اندکی از افراد جامعه سهم نسبتا زیادی از درآمد کل را به خود اختصاص داده باشند(طبیبیان ،۱۳۸۲)
۱-۴مروری بر تاثیرات برنامه های عمرانی (۱۳۵۶-۱۳۲۷)درروند مهاجرت روستائیان به شهرها:
برنامه های عمرانی اجرا شده طی سالهای ۱۳۵۶-۱۳۲۷ متشکل از ۲برنامه هفت ساله(برنامه اول ودوم عمرانی)وسه برنامه پنج سالهس (برنامه سوم تا پنجم عمرانی )بود.
۱-۴-۱:برنامه عمرانی (۱۳۳۴-۱۲۲۷):
بخش کشاورزی ۸/۲۴ درصد از کل اعتبارات را به خود اختصاص داد وبعنوان یک اولویت مطرح گردید. در بخش کشاورزی عمران ناحیه ای در دشت مغان مدنظر بود.
راههای درجه یک ودو که به شهرها ختم می شد و ایجاد بنادر وایستگاههای راه آهن نیز به توسعه شهری کمک فراوانی کرد. درواقع اعتبارات تخصیص یافته به تجهیز وتوسعه شهرها مربوط بوده و میتوانست در امر مهاجرت روستائیان به شهرها موثر واقع شود. طی این دوره بحث « ملی کردن » صنعت نفت پیش آمد وانگلیس نیز نفت ایران را تحریم کرد ولذا پولی برای پروژه ها مهیا نشد وبرنامه اول به مدت دوسال اجرا شد.در این برنامه بخش معینی برای عمران روستاها وجود نداشت.
۱-۴-۲ برنامه عمرانی دوم(۱۳۴۴-۱۳۳۱):
فصل کشاورزی وآبیاری ۱/۳۱ درصد از هزینه هارا دربرداشت که برای سد سازی واتمام پروژه های برنامه اول در نظر گرفته شده بود. در این دوره مکانیزاسیون کشاورزی مورد توجه قرار گرفت که در سالهای اتی نقش خود را نشان دادو باعث جانشینی ماشین بجای نیروی کار ودر نتیجه بیکاری روستائیان و در نهایت باعث مهاجرت های روستایی گردید.
در این دوره صنعت نساجی،صنعت قند وصنعت سیمان ۴/۷۷ درصد از اعتبارات هزینه شده فصل صنایع ومعادن راجذب کرده بودند بطور عمده در شهرها وحومه آنها احداث شدند که نیاز این کارخانه ها به نیروی کار به مهاجرت روستائیان انجامید.
تنها موردی که مختص به روستاها بود فعالیت عمران دهات واراضی بایر نام داشت.
در این برنامه ۵/۴ درصد از سهم بخش کشاورزی برای عمران ۶۵۰۰۰ ده (که بیش از ۷۰% جمعیت کشور را در خود جای داده بود) هزینه گردید.
۱-۴-۳ برنامه عمرانی سوم(۱۳۴۶-۱۳۴۲):
در این برنامه چرخش الگوی توسعه اقتصادی از محوریت بخش کشاورزی به مبنا قرار گرفتن صنعت را شاهد هستیم.

همکاری در فروش فایل