گذری و نظری بر سقا‌خانه‌

گذری و نظری بر سقا‌خانه‌

گذری و نظری بر سقا‌خانه‌ 168 ص

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه………………………………….. ۱

فصل اول : نماد و نگرشی نمادین

۱-۱ نماد و نگرش نمادین به هستی ……………. ۶

۱-۲ نماد و نقش آن در زندگی ………………. ۱۰

فصل دوم : سقاخانه

۲-۱وجود افتراق فضاهای سنتی و مدرن………… ۱۳

۲-۱-۱ شناختی از دو واژه «نوگرایی» و «سنت گرایی» 13

۲-۱-۲ گرایش به فضاهای شهری سنتی ………….. ۱۴

۲-۱-۳ مقایسه فضاهای سنتی و مدرن ………….. ۱۶

۲-۲ فرهنگ واژگانی سقاخانه ………………. ۱۸

۲-۳ علل پیدایش سقاخانه ………………… ۲۴

۲-۴ دو عنصر اساسی در سقاخانه ……………. ۳۱

۲-۴-۱ آب……………………………….. ۳۲

۲-۴-۱-۱ آب عنصر مقدس و مشترک در ادیان پهنه ی ایران زمین ۳۴

۲-۴-۱-۲ آب در دیگر آیین های باستانی……….. ۳۶

۲-۴-۱-۳ آب در ادیان و آیین ها…………….. ۳۷

۲-۴-۱-۳-۱ آب در دیانت یهود……………….. ۳۷

۲-۴-۱-۳-۲ آب در مسیحیت ………………….. ۳۸

۲-۴-۱-۳-۳ آب در آیین مندائی و صابئین ……… ۳۸

۲-۴-۱-۳-۴ آب در اسلام ……………………. ۳۹

الف : بازتاب آب در اسلام ………………… ۳۹

ب: آب در عرفان اسلامی – ایرانی …………… ۴۰

ج: آب ، واقعه کربلا و آب تربت ……………. ۴۲

د: آب و مذهب دو روی یک سکه‌اند در سقا خانه … ۴۵

۲-۴- ۲ آتش …………………………….. ۵۰

۲-۴-۲-۱ آتش و نور در ایران باستان ………… ۵۰

۲-۴-۲-۱-۱ اهمیت آتش و نور درجهان بینی آفرینش ایران باستان ۵۳

۲-۴-۲-۱-۲ آتش و نور واسطوره های آن در فرهنگ آریایی ۵۳

۲-۴-۲-۲ کارکرد رمزهای آتش و نور در اسلام …… ۵۴

۲-۴-۲-۳ کارکرد رمزهای آتش و نور در ایران ….. ۵۵

۲-۴-۲-۴ نور و هنر ………………………. ۵۶

۲-۵ معماری سقا خانه ……………………. ۵۷

۲-۶ عناصر نمادین سقا خانه ………………. ۶۰

۲-۶-۱ آینه …………………………….. ۶۱

۲-۶-۲ شمع ( چراغ نفتی ، لوستر ) ………….. ۶۳

۲-۶-۲-۱ شعله شمع ……………………….. ۶۴

۲-۶-۲-۲ سوگند به نور و روشنایی و فروغ و شمع افروزی ۶۶

۲-۶-۲-۳ شمع گردانی در مراسم مقدس …………. ۶۷

۲-۶-۲-۴ شمع در سقا خانه : آتش و آب ……….. ۶۷

۲-۶-۳ قفل ……………………………… ۶۸

۲-۶-۴ آدمکهای فلزی ……………………… ۷۰

۲-۶-۵ پنجه ……………………………. ۷۲

۲-۶-۶ چشم ……………………………… ۷۴

۲-۶-۷ ظرف سقا خانه‌ای ……………………. ۷۵

۲-۶-۸ ستاره ……………………………. ۷۶

۲-۷ تزئینات دیگر سقاخانه ……………….. ۷۶

۲-۷ -۱ کتیبه نویسی………………………. ۷۶

۲-۷-۲ سنگاب…………………………….. ۸۰

۲-۸ رنگ در سقاخانه …………………….. ۸۱

۲-۸-۱ پیشینه ای از رنگ ………………….. ۸۱

۲-۸-۲ خواص رنگ سبز ……………………… ۸۲

۲-۸-۲-۱ مسرت بخشی و شاد آور بودن …………. ۸۳

۲-۸-۲-۲ تقویت تحمل پذیری و صبر …………… ۸۳

۲-۸-۳ رنگ سبز در سقاخانه ………………… ۸۴

۲-۹ معرفی تعدادی از سقاخانه‌های معروف

۲-۹-۱ سقاخانه عزیز الله ……………………. ۹۰

۲-۹-۲ سقاخانه سردر مجلسی ………………… ۹۲

۲-۹-۳ سقاخانه طوقچی …………………….. ۹۳

۲-۹-۴ سقاخانه آقا میرزا اسدالله روضاتی ………. ۹۵

۲-۹-۵ سقاخانه در دشت ……………………. ۹۷

۲-۹-۶ سقاخانه حاج آقا شجاع ………………. ۹۹

۲-۹-۷ سقاخانه پنج شنبه دین ……………… ۱۰۱

۲-۹-۸ سقاخانه قدیمی رو به روی سردر مسجد جورجیو ۱۰۳

۲-۹-۹ سقاخانه‌های درب امام ………………. ۱۰۵

۲-۹-۹-۱ سقاخانه دالان درب امام ………….. ۱۰۵

۲-۹-۹-۲ سقاخانه صحن شمالی درب امام ……… ۱۰۶

۲-۹-۹-۳ سقاخانه مجاور درب امام …………. ۱۰۷

۲-۹-۱۰ سقا خانه مسجد حکیم ………………. ۱۰۸

۲-۹-۱۱ سقا خانه هارونیه ………………… ۱۰۹

۲-۹-۱۲ سقاخانه درب کوشک ………………… ۱۱۰

۲-۹-۱۳ سقاخانه بیدآباد …………………. ۱۱۰

۲-۹-۱۴ سقاخانه حاج محمد جعفر ……………. ۱۱۱

۲-۹- ۱۵ سقاخانه قصر در دشت ……………… ۱۱۲

۲-۹-۱۶ سقاخانه گرگ یراق ………………… ۱۱۳

۲-۹-۱۷ سقاخانه گذرهارونیه ………………. ۱۱۴

۲-۹-۱۸ سقاخانه حاج علی …………………. ۱۱۵

۲-۹- ۱۹ سقاخانه آقانور …………………. ۱۱۶

۲-۹-۲۰ سقاخانه ترکها …………………… ۱۱۷

۲-۹- ۲۱ سقاخانه مسجد سید ……………….. ۱۱۸

۲-۹-۲۲ سقا خانه تاج الدین ………………. ۱۱۹

۲-۹-۲۳ سقاخانه مسجد لبنان ………………. ۱۲۰

۲-۹- ۲۴ سقاخانه مسجد ذکر الله ……………… ۱۲۱

فصل سوم : مکتب سقا خانه

۳-۱ مکتب سقا خانه و پیدایش آن …………… ۱۲۲

۳-۲ هنرمندان مکتب سقا خانه ……………… ۱۲۷

۳-۲-۱ منصور قندریز …………………….. ۱۲۷

۳-۲-۲ حسین زنده رودی …………………… ۱۲۹

۳-۲-۳ پرویز تناولی …………………….. ۱۳۱

۳-۲-۴ فرامرز پیل آرام ………………….. ۱۳۳

۳-۲-۵ ژازه طباطبایی ……………………. ۱۳۴

۳-۲-۶ جعفر روحبخش ……………………… ۱۳۵

۳-۲-۷ مسعود عربشاهی ……………………. ۱۳۵

۳-۲-۸ ناصر اویسی ………………………. ۱۳۷

۳-۲-۹ صادق تبریزی ……………………… ۱۳۸

۳-۳ تطبیق برخی آثار هنرمندان سقاخانه با ادعیه و طلسمات ۱۳۹

۳-۴ نمونه‌ای دیگر از آثار هنرمندان معاصر با نگاه سقاخانه‌ای ۱۴۵

نتیجه گیری …………………………… ۱۵۲

گزارش کار عملی ……………………….. ۱۵۴

منابع

این تحقیق گذری است بر یکی از موضوعاتی که چندین سالی است پیرامون آن خیلی صبحتی وجود ندارد و یا اگر باشد بسیار محدود است . هنوز هم این مکان تاریخی – مذهبی که ریشه در نگرش های دینی ما دارد و کم کم با یک سری باورها و عقاید عجین شده ، در نظر بسیاری از اهمیت خود ساقط نشده و فقط گرد و غبار زمانه بر روی آن نشسته است .

در این تحقیق سعی کرده‌ام با کنکاشی در تاریخ مطالبی پیرامون علل پیدایش سقاخانه‌، معماری ظاهری آن ، عناصر ونشانه‌های نمادین در آن ، که هر یک برای مردم معنا و مفهومی دارد را بگنجانم و از دیگر سو به پیوند سقاخانه و هنر پرداخته و نمونه هایی از این آثار ارائه گردیده است ،‌که در طول این پروژه می‌توانید ملاحظه فرمایید و با این آرزو که موثر واقع شود و چه بسا روزگاری ، سقاخانه نذر شما را نیز برآورده سازد.

مقدمه

نخست باید معنی دین و هنر مشخص شود و سپس ربط حقیقی دین و هنر مورد تحقیق قرار گیرد تا در نهایت بتوان برای پرسش مذکور پاسخی مستدل یافت .

«دین به معنای کل عبارت است از مجموعه فرامین ، قواعد و دستورات و احکام الهی که برای خیر و سعادت و کمال انسان توسط پیامبران به بشر ابلاغ شده است . عنایت دین خیر و کمال مطلق است و کمال مطلق زیبایی حقیقی و جمال مطلق است . دریافت حقیقت مطلق ، شهودی است و عشق ذاتی ابنای بشر به حقیقت مطلق (حقیقه الحقایق) منشا شهود است و شهود میسر نشود الا به مسیر روح درعالم قدس و استغراق در دریای وحدت و آشنا شدن ذوق به توحید .»

حقیقت دین ، معرفت الهی است . موضوع و هدف دین ،‌وجود مطلق (‌خداوند)‌ است وشریعت ( دین ) راه و رسم الهی شدن را به انسان می‌آموزد تا صفات الهی در وجود انسان تجلی یابد و به مقام خلیفه الهی رسد .

. المچیایی ،‌ علیرضا، هنر دینی درگذر زمان ، ۱۳۷۷، ص ۳۳

همکاری در فروش فایل