معماری کاروانسرا

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : ۱۲ صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

۱۰
‏فهرست مطالب
‏عنوان ‏ ‏ صفحه
‏مقدمه ………………………………………………………………………………۱
‏معماری ‏کاروانسراها‏ ……………………………‏…………………………….۶
‏کاروانسراهای ‏مدور…‏……………………………………………………‏…..۱۰
‏کاروانسراهای ‏چند ‏ضلعی ‏حیاط ‏دار…‏……………………………..‏….۱۱
‏کاروانسرای ‏دو ‏ایوانی..‏……………………………..‏…………………….‏…۱۱
‏کاروانسرها ‏با ‏تالار ‏ستوندار…‏…………………………………………..‏…۱۲
‏کاروانسراهای ‏چهار ‏ایوانی….‏………………………………………….‏….۱۲
۲
‏کاروانسراها ‏با ‏پلان ‏متفرقه……‏…………………..‏……………………..‏..۱۲
‏معماری کاروانسراها
‏مقدمه:
‏از ‏جمله ‏یادگارهای ‏پر ‏ارزش ‏معماری ‏ایران ‏کاروانسراهاست ‏که ‏از ‏روزگار ‏کهن ‏به ‏دلایل ‏گوناگون ‏و ‏ارتباطی ‏چون ‏جریان ‏اقتصادی ‏، ‏نظامی ‏جغرافیایی ‏و ‏مذهبی ‏بنیاد ‏گردیده ‏و ‏در ‏ادوار ‏مختلف ‏بتدریج ‏توسعه ‏و ‏گسترش ‏یافته ‏است .
‏عملکرد ‏های ‏گوناگون ‏که ‏کاروانسراها ‏در ‏گذشته ‏بعمده ‏داشته ‏اند ‏باعث ‏شده ‏است ‏نامهائی ‏مانند ‏کاربات ‏رباط ‏ساباط ‏خان ‏این Inn ‏در ‏فرهنگ ‏لغات ‏داده ‏شود ‏که ‏در ‏اصل ‏دارای ‏وظایف ‏مشابهی ‏مانند ‏کاروانسرا ‏ها ‏بوده ‏ولی ‏از ‏نظر ‏خصوصیات ‏و ‏معماری ‏هر ‏یک ‏دارای ‏ویژگی ‏های ‏متفاوت ‏بوده ‏اند . ‏با ‏توجه ‏به ‏کار ‏برد ‏توسعه ‏گسترش ‏کاروانسراها ‏در ‏ایران ‏می‎‏توان ‏علل ‏پیرایش ‏کاروانسرا ‏ها ‏را ‏نیاز ‏اساسی ‏و ‏حمایت ‏کاروانیان ‏دانست ‏بنابراین ‏بناهای ‏مشابهی ‏که ‏با ‏نامهای ‏مختلف ‏احداث ‏گردیده ‏به ‏احتمال ‏زیاد ‏بهمین ‏منظور ‏و ‏هدف ‏بوده ‏است .
۲
‏کلمه ‏کاروانسرا ‏مشتق ‏از ‏کاروان ‏کاربان ‏بعضی ‏گروه ‏مسافران)‏ قافله (‏که ‏دسته ‏جمعی ‏مسافرت ‏می ‏کنند ‏و ‏سرای ‏به ‏معنی ‏خانه ‏و ‏مکان ‏است ‏هر ‏دو ‏کلمه ‏کاروان ‏و ‏سرای ‏مشتق ‏از ‏پهلوی ‏ساسانی ‏یعنی ‏فرس ‏میانه ‏است . ‏چنانه ‏در ‏فرهنگ ‏لغات ‏و ‏سایر ‏منابع ‏ادبی ‏نامهای ‏کاروان ‏خانه ‏کاروان ‏گاه ‏کاروان ‏گه ‏بعضی ‏کاروانسرا ‏مورد ‏استفاده ‏قرار ‏گرفته ‏است .
‏بنابراین ‏میتوان ‏احداث ‏کاروانسراها ‏بناهای ‏مشابه ‏را ‏به ‏هر ‏دلیلی ‏که ‏در ‏مسیر ‏جادها ‏ساخته ‏شده ‏اند ‏محلی ‏برای ‏استراحت ‏و ‏حمایت ‏کاروانیان ‏دانست .
‏برطبق ‏تاریخی ‏بنیاد ‏کاروانسراها ‏در ‏ایران ‏از ‏زمان ‏هخامنشی ‏آغاز ‏می ‏شود : ‏هر ‏دوت ‏مورخ ‏یونانی ‏در ‏کتاب ‏پنجم ‏خود ‏از ‏ساختمانهایی ‏گفتگو ‏می ‏کند ‏که ‏توسط ‏هخامنشیان ‏بین ‏شوش ‏و ‏سارد ‏ساخته ‏شده ‏بود ‏، ‏هر ‏دوت ‏از ‏یکصد ‏و ‏یازده ‏بنای ‏شبیه ‏کاروانسرا‏(‏چاپارخانه‏)‏نام ‏می ‏برد ‏که ‏در ‏فاصله ‏حدود ۲۵۰۰ ‏کبلومتر ‏بین ‏پایتخت ‏هخامنشی ‏و ‏سارد ‏بنا ‏گردیده ‏بود ‏و ‏کاروانیان ‏این ‏فاصله ‏را ‏در ‏طی ‏سه ‏ماه ‏طی ‏می ‏کردند .‏ازدیاد ‏توقفگاه ‏ها ‏یا ‏کاروانسراها ‏در ‏گذشته ‏برای ‏راههای ‏ارتباطی ‏، ‏جریان ‏اقتصادی ‏کشور ‏که ‏مورد ‏توجه ‏و ‏علاقه ‏حکومت ‏بوده ‏می ‏باشد . ‏مطالعه ‏راههای ‏ارتباطی ‏و ‏جاده ‏های ‏بازرگانی ‏و ‏نظامی ‏و ‏نتایج ‏تحقیقات ‏و ‏کاوشهای ‏باستان ‏شناسی ‏معلوم ‏می ‏دارد ‏که ‏از ‏گذشته ‏دور ‏نیاز ‏وافری ‏به ‏ایستگاه ‏های ‏بین ‏راه ‏و ‏امنیت ‏و ‏رفاه ‏کاروانیان ‏احساس ‏می ‏شده ‏است.
‏گرچه ‏ساختمان ‏یا ‏بنای ‏ساخته ‏شده ‏ای ‏از ‏این ‏گونه ‏کاروانیان ‏از ‏عهد ‏هخامنشی ‏بجای ‏نمانده، ‏ولی ‏کاوشهای ‏علمی ‏در ‏آینده ‏اینگونه ‏مراکز ‏و ‏ایستگاه ‏های ‏ارتباطی ‏شناخته ‏و ‏نحوه ‏معماری ‏آن ‏را ‏روشن ‏خواهد ‏ساخت .
‏در ‏دوره ‏طولانی ‏سلسله ‏اشکانیان ‏در ‏نجد ‏ایران ‏و ‏حوزه ‏نفوذ ‏و ‏اقتدارشان ‏یعنی ‏از ‏دادگاه ‏آنان ‏در ‏شرق )‏استپ ‏آسیای ‏مرکزی(‏تا ‏منطقه ‏تحت ‏نفوذ ‏آنان ‏در ‏غرب ‏یعنی ‏بین ‏النهرین ‏ایستگاه ‏های ‏ارتباطی ‏و ‏کاروانسرا ‏هائی ‏وجود ‏داشته ‏است . ‏همانطور ‏یکه ‏میدانیم ‏هنر ‏و ‏معماری ‏عهد ‏اشکانیان ‏کاملا ‏شناسائی ‏و ‏تحقیق ‏نگردیده ‏و ‏بخصوص ‏ویژگی ‏های ‏معماری ‏و ‏تزئینات ‏معماری ‏آن ‏ناشناخته ‏مانده ‏و ‏بنابراین ‏نمی ‏توان ‏در ‏حال ‏حاضر ‏از ‏نحوه ‏معماری ‏یا ‏توسعه ‏کاروانسرای ‏عهد ‏پارتی ‏نظریه ‏ای ‏را ‏ارئه ‏داد . ‏ولی ‏با ‏مقایسه ‏قلاع ‏و ‏شهرهای ‏اشکانی ‏که ‏اخیرا ‏در ‏دشت ‏گرگان ‏شناخته ‏شده ‏می‎‏توان ‏گفت ‏احتمالا ‏کاروانسراهای ‏آن ‏زمان ‏از ‏خشت ‏و ‏آجر ‏بوده ‏و ‏بصورت ‏مربع ‏و ‏مستطیل ‏بنا ‏گردیده ‏و ‏بر ‏طبق ‏شیوه ‏معماری ‏آن ‏زمان ‏دارای ‏ایوانی ‏بوده ‏که ‏محور ‏اصلی ‏بنا ‏است ‏و ‏از ‏پشت ‏ایوان ‏قضای ‏باز ‏حیاطی ‏شکل ‏وجود ‏داشته ‏و ‏اطاقها ‏واطراق ‏گاه ‏در ‏اطراف ‏حیاط ‏ساخته ‏می ‏شده ‏است .
۳
‏در ‏دوره ‏ساسانی ‏اهمیت ‏زیادی ‏به ‏ایجاد ‏راهها ‏و ‏همچنین ‏امنیت ‏جاده ‏ها ‏داده ‏شده ‏، ‏از ‏جمله ‏این ‏کاروانسراها ‏می ‏توان ‏کاروانسرای ‏دروازه ‏گچ ‏، ‏کنار ‏سیاه ‏در ‏استان ‏فارس ‏، ‏دیر ‏گچین ‏و ‏رباط ‏انوشیروانی ‏را ‏در ‏امتداد ‏جاده ‏ابریشم ‏نام ‏برد.
‏در ‏دوره ‏اسلامی ‏تحولات ‏چشمگیری ‏در ‏احداث ‏کاروانسراها ‏خا ‏بوجود ‏آمد ‏و ‏همانطور ‏یکه ‏قبلا ‏گفته ‏شد ‏در ‏ارتباط ‏با ‏مسائل ‏اقتصادی . ‏مذهبی ‏و ‏نظامی ‏احداث ‏اینگونه ‏بناها ‏وارد ‏مرحله ‏جدیدی ‏شد ‏و ‏شکل ‏تازه ‏ای ‏بخود ‏گرفت .
‏متاسفانه ‏اطلاعات ‏ما ‏درباره ‏کاروانسرا ‏های ‏اوایل ‏اسلام ‏چندان ‏زیاد ‏نیست ‏چون ‏کاروانسرا ‏هائی ‏از ‏این ‏زمان ‏بجای ‏نمانده ‏تا ‏بتوان ‏خصوصیات ‏معماری ‏آن ‏را ‏توصیف ‏کرد .
‏منابع ‏تاریخ ‏و ‏سفر ‏نامه ‏ها ‏آگاهی ‏مختصری ‏در ‏مورد ‏کاروانسراهای ‏اویل ‏اسلام ‏بدست ‏می ‏دهد . ‏از ‏جمله ‏در ‏سفر ‏نامه ‏ناصر ‏خسرومی ‏خوانیم : ‏به ‏هنگام ‏اقامت ‏او ‏در ‏اصفهان ‏در ‏یک ‏کوی ‏شهر ۲۰۰ ‏صرافی ‏و ۵۰ ‏کاروانسرا ‏بوده ‏است ‏ابن ‏حوقل ‏درباره ‏نیشابور ‏می ‏نویسد : ‏در ‏این ‏شهر ‏کاروانسرا ‏های ‏زیادی ‏وجود ‏دارد ‏که ‏در ‏آن ‏همه ‏گونه ‏مال ‏التجاره ‏یاقت ‏می ‏شود. ‏اهمیت ‏کاروانسرا ‏ها ‏در ‏آن ‏زمان ‏بسیار ‏زیاد ‏بوده ‏تا ‏جائیکه ‏ناصر ‏خسرو ‏بهنگام ‏مسافرت ‏از ‏نائین ‏به ‏طبس ‏می ‏نویسد : ‏«‏ما ‏به ‏رباط ‏زبیده ‏رسیدیم ‏که ‏دارای ‏آب ‏انبار ‏بود . ‏بدون ‏این ‏کاروانسرا ‏و ‏آب ‏هیچکدام ‏قادر ‏به ‏گذشتن ‏از ‏بیابان ‏نبودیم‏».
‏به ‏این ‏ترتیب ‏با ‏مطالعه ‏سفر ‏نامه ‏هااهمیت ‏فراوانی ‏که ‏کاروانسراها ‏بویژه ‏کاروانسراهای ‏بیابانی ‏در ‏گذشته ‏است ‏به ‏خوبی ‏روشن ‏می ‏شود .
‏در ‏دوره ‏سامانیان ‏، ‏آل ‏بویه ‏، ‏آل ‏زیاد ‏و ‏غزنویان ‏احداث ‏بناهای ‏عام ‏المنفعه ‏منجمله ‏کاروانسراها ‏رونق ‏زیادی ‏گرفت . ‏از ‏یادگارهای ‏آن ‏زمان ‏رباط ‏چاهه ‏یا ‏ماهی ‏است . ‏که ‏ویرانه ‏هایش ‏در ‏کنار ‏جاده ‏خراسان ‏هنوز ‏به ‏چشم ‏می ‏خورد . ‏این ‏کاروانسرا ‏به ‏احتمال ‏زیاد ‏به ‏یاد ‏بود ‏شاعر ‏بزرگ ‏ایران ‏فردوسی ‏، ‏توسط ‏دخترش ‏برای ‏کاروان ‏و ‏کاروانیان ‏احداث ‏گردیده ‏است .
‏در ‏زمان ‏حکومت ‏سلجوقیان ‏بویژه ‏در ‏دوره ‏ملکشاه ‏، ‏آلب ‏ارسلان، ‏سلطان ‏سنجر ‏، ‏و ‏صدارت ‏خواجه ‏نظام ‏الملک ‏احداث ‏بناهای ‏مذهبی ‏و ‏غیر ‏مذهبی ‏توسعه ‏فراوان ‏یافت .
‏ایجاد ‏راههای ‏جدید ‏و ‏همچنین ‏تامین ‏امنیت ‏جاده ‏ها ‏باعث ‏روز ‏افزونی ‏تجارت ‏و ‏اقتصاد ‏شد ‏و ‏در ‏نتیجه ‏در ‏مسیرجاده ‏های ‏کاروانی ‏برای ‏آسایش ‏کاروانیان ‏کاروانسراهای ‏متعددی ‏احداث ‏گردید . ‏شیوه ‏و ‏سبک ‏معماری ‏بناهای ‏مذهبی ‏این ‏دوره ‏مانند ‏مساجد ‏و ‏مدارس ‏الگوی ‏جالبی ‏برای ‏بنیاد ‏دیگر ‏بناهای ‏سلجوقیان ‏شد ‏و ‏رباط ‏ها ‏و ‏کاروانسراهای ‏این ‏دوره ‏عموما